Niet minder boeren, maar beter boeren

Lieve lezer,

Alle gebeurtenissen rondom het onderwerp waar onderstaand artikel over gaat, hebben in de afgelopen tijd heel veel losgemaakt. Ik zou het daarom enorm waarderen als je de tijd neemt om mijn verhaal te lezen en daarna bij het eventuele delen van je eigen mening, wat die ook is, lief voor en respectvol naar elkaar blijft. Er zijn heel veel verschillende visies en geen van hen is meteen te bestempelen met goed of fout. Uiteindelijk zullen we samen een oplossing voor het probleem moeten realiseren en dat kan alleen door middel van samenwerking. En een gezamenlijke verandering begint bij jezelf. 🤍 Veel leesplezier en dankjewel alvast!

Liefs,

Rachel

Niet minder boeren, maar beter boeren

Nederland heeft een stikstofprobleem. In heel Europa, dus ook in Nederland, gaat sinds midden vorige eeuw de biodiversiteit sterk achteruit. Om die te herstellen en behouden, moet de toestand van met name kwetsbare natuur (de zogenaamde Natura 2000-gebieden) volgens Europese regels verbeterd worden. Volgens een rapportage uit 2019 is meer dan de helft van de 162 Nederlandse Natura 2000-gebieden er slecht aan toe. Momenteel is stikstofdepositie een van de grootste drukfactoren. De neerslag van stikstofverbindingen is in veel Natura 2000-gebieden te hoog. De Raad van State keurde in 2019 het beleid voor die gebieden af, omdat het niet beschermend genoeg was. Sindsdien mogen er geen nieuwe vergunningen meer worden afgegeven voor (bouw)projecten die de stikstofdepositie verhogen. Tot nu toe werd het beleid van de overheid gekenmerkt door kortetermijngerichtheid, maar nu moest het kabinet na lang uitstellen wel met ingrijpende maatregelen komen om het stikstofprobleem op te lossen. In dit artikel betoog ik dat die plannen de agrarische sector onevenredig hard raken en dat er een andere oplossing wenselijk is.

In juni 2022 publiceerde het kabinet de startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied. Daarin staat dat industrie, transport en de agrarische sector de grootste veroorzakers van stikstofuitstoot zijn. Vooral het in de notitie opgenomen kaartje dat toont in welke regio's hard moet worden ingrepen, veroorzaakte veel paniek onder de boeren. Volgens hen ligt de nadruk eenzijdig op hun aandeel in het stikstofprobleem. Ook zijn ze boos, omdat de overheid zonder overleg haar macht gebruikt om maatregelen op te leggen. Voor de boerenbedrijven in de buurt van natuurgebieden leken de plannen per definitie opdoeken te betekenen. Omdat de boeren zich niet gehoord voelden, besloten ze tot collectieve actie over te gaan. De reactie van de overheid daarop was echter zeer afwijzend, waardoor de boerenorganisaties zich genoodzaakt voelden om hardere acties te organiseren (bijvoorbeeld het blokkeren van snelwegen en intimidatie van ministers). Hierdoor ontaardde het conflict in een ware crisis. Er ontstond groepsvorming in de samenleving: de boeren en hun sympathisanten kwamen lijnrecht tegenover het kabinet en zijn medestanders in deze zaak te staan. Dit bedreigt de sociale cohesie in de samenleving. In september liepen de spanningen nog hoger op, toen een woordvoerder van de regeringspartij D66 aangaf dat het eigenlijke doel van het kabinet was om de helft van de veestapel te laten verdwijnen. Om uit dit conflict te komen leek het inschakelen van een bemiddelaar een goede oplossing.

Deze werd gevonden in de persoon van oud-minister Johan Remkes. Remkes schreef na gesprekken met alle betrokkenen een rapport waarin hij voorstellen deed om uit de impasse te geraken. Hij concludeerde dat de overheid de stikstofmaatregelen slordig heeft gecommuniceerd en dat de verontwaardiging van de boeren daarover begrijpelijk is. Toch is ook hij van mening dat de doelstellingen van het stikstofbeleid alleen zullen worden gehaald als er maatregelen worden doorgevoerd die de agrarische sector hard treffen. Remkes zegt te verwachten dat overheid én boeren niet onverdeeld blij zullen zijn met zijn aanbevelingen. Volgens hem moeten de doelen van het kabinet het uitgangspunt blijven: 50% minder stikstof in 2030. De focus die nu eenzijdig op de landbouw en de stikstof ligt, moet echter ook op andere sectoren (industrie, bouw en mobiliteit) en factoren (klimaat, water, dierwelzijn, bodem en gezondheid) komen te liggen. Maar binnenkort moeten er wel weer vergunningen afgegeven worden, dus op een aantal plekken moet er snel en hard worden ingegrepen. Daarbij zal het toch vooral gaan om piekbelasters en dat zijn vaak agrarische bedrijven. Remkes vindt wel dat de maatregelen rondom natuurgebieden geregeld moeten worden door provinciale overheden en niet door de landelijke overheid. Het gedetailleerde kaartje uit het Nationaal Programma Landelijk Gebied moet dan ook van de baan. De landbouwsector zelf kan volgens hem bijdragen aan innovatie. Tot slot spreekt Remkes de overheid erop aan dat samenwerking met alle betrokkenen noodzakelijk is om een breed draagvlak te creëren en beveelt hij de boeren aan om tot meer samenwerking te komen tussen alle boerenorganisaties om zo een krachtiger gesprekspartner te worden in de dialoog met de overheid. Zijn hoop is dat zijn aanbevelingen zullen leiden tot een compromis tussen beide partijen.

De reacties op het plan van Remkes zijn bij boeren én kabinet niet onverdeeld positief. Daarom is het nadenken over een geheel andere insteek geen slecht idee. Piekbelasters niet uitkopen, maar de omschakeling naar een duurzamer bedrijfsvoering subsidiëren is daar een voorbeeld van. Ondanks dat dat veel tijd kost en past bij langetermijngerichtheid, is milieuwetenschapper Louise Vet het daarmee eens. Zij ziet de achterstand van de landbouw wat betreft stikstofmaatregelen als een maatschappelijk probleem. De samenleving moet af van een economisch groeimodel en de boeren helpen bij het omschakelen naar een kleinschaliger bedrijfsvoering. Neem bijvoorbeeld een initiatief zoals dat van de zeven boeren op Schiermonnikoog. Om hun bedrijven winstgevend te houden, hadden ze steeds meer vee nodig en door de hoge stikstofuitstoot die daardoor veroorzaakt werd, nam de biodiversiteit af. De overheid legde hen op de stikstofdepositie te verlagen. Daarop bedachten de boeren een plan waarmee ze bijdroegen aan natuurherstel en ook allemaal op het eiland konden blijven boeren. Op hun bedrijven richten ze een zelfvoorzienende kringloop in: minder vee, slechts produceren voor de lokale markt, ter plekke het benodigde veevoer verbouwen, eigen kaas maken en lokale organische afvalstromen tot compost verwerken. Zij laten zien dat hand in hand met de natuur boeren economisch rendabel is. Zodoende is de uitdaging voor de provinciale overheden om met groepen boeren in gesprek te gaan om oplossingen te vinden in de lijn van wat er op Schiermonnikoog gebeurd is. Om te voorkomen dat Nederland op slot gaat zullen zulke gesprekken het eerst moeten worden gevoerd met piekbelasters.

Het eerste voordeel van de door mij voorgestelde benadering is dat het grootste bezwaar van de boeren wordt weggenomen: geen boer hoeft onder dwang zijn bedrijf te beëindigen. Daarnaast wordt er gewerkt aan langetermijngerichtheid van het beleid om de natuur te redden en te herstellen. Ten slotte wordt de spanning in de samenleving weggenomen terwijl de doelen van het kabinetsbeleid toch overeind blijven.

Het laatste nieuws van Moestuin Naturaleza🌱 in je mailbox ontvangen? Abonneer je via de homepagina op mijn website!